بررسی سیر تحول پوشش بانوان(سبک، تزئینات ،نقوش) در خراسان بزرگ عصر تیموری بر اساس نگاره‌های مکتب هرات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسالمی واحد مشهد

چکیده

عصر تیموری یکی از باشکوه‌ترین دوره‌های تاریخی در هنر نگارگری ایران اسلامی بوده است. نگاره‌ها از با ارزش‌ترین اسناد برای شناخت و درک فرهنگ پوشش طبقات مختلف جامعه در هر می باشند. هنرمندان با ذوق ایرانی در شاهکارهای این عصر بانوان را در پوشش‌های فاخر و رنگارنگ به تصویر کشیده‌اند که با بررسی آن با میراثی غنی از فرهنگ پوشش اسلامی که در لابه لای تاریخ پنهان شده میتوان آشنا شد. این پژوهش با گردآوری مطالب کتابخانه‌ای به روش توصیفی و تحلیلی سعی بر آن دارد تا به پاسخ این پرسش دست یابد که پوشش بانوان خراسان عصر تیموری چه سیر تحولی را در هر دوره پشت سر گذاشته است و عناصر اصلی و تزئینی پوشاک در این دوره چگونه بوده است. برای پاسخ به این سؤالات با بررسی دقیق وهمه جانبه مینیاتورهای این دوره و توصیف آن‌ها و تحلیل اطلاعات مستخرج شده به این نتیجه رسیده‌ایم که در دوره تیموری پوشش بانوان در هر سه دوره ( شاهرخ ، میرزا بایسنقر میرزا ، سلطان حسین بایقرا ) جنبه پوشیدگی خود را حفظ کرده است، اما به لحاظ فرم و طرح پوشش همچنین تزئینات کاربردی تغییرات بسیاری را هر دوره پشت سر گذاشته است که شامل تغییر در لایه‌های تن پوش، فرم سرپوش‌ها، کاربرد بیشترعناصر تزئینی در تن پوش‌ها می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the evolution of women's clothing (style, decorations, and motifs) in Greater Khorasan during the Timurid period based on Herat school illustrations

نویسنده [English]

  • Elaheh Rezanezhad Yazdi

M.Sc. Graduated, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Islamic Azad University, Mashhad Branch, Mashhad, Iran

چکیده [English]

 
ABSTRACT
The Herat school of painting is often regarded as the apogee of Persian painting. Owing to the fact of the glory of the Iranian miniature in the Timurid period this study focused on the recognition of the evolution of Khorasan women's clothing in the Timurid paintings. Due to the importance of the Timurid illustrations in the recognition of the culture of clothing in the historical context, the author tried to fill the scientific gap in this field by inquiring about the evolution which has been taken place in the clothing of Khorasan women of the Timurid era. In addition, the principal and decorative elements of clothing in this period were investigated. The methodology of this research was descriptive-analytical methods, and the data was gathered through the library studies. The results of this study demonstrated that in all three periods (Shahrokh, Baysunghur, and Sultan Husayn Bayqara Mirza) of the Timurids, female's clothing has retained its function of coverage, but in terms of form and design as well as functional decorations has undergone many changes in each period. These evolution included changes in the layers of the cap, the shape of the cap, and the more attention to the decorative elements in the cap.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khorasan
  • Timurid period
  • miniature
  • women’s clothes
  • Herat school
 
-         ابن بطوطه، شرف الدین .(779-704) ،سفرنامه ابن بطوطه ، ترجمه محمد علی موحد،(1370)تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
-         ابن عربشاه، احمدبن محمود.(854-791)، زندگانیشگفت آورتیمور، ترجمۀ محمدعلی نجاتی، (1356)،تهران: بنگاه ترجمه ونشر کتاب
-         اسکندری،علی جان .(۱۳۸۳) ،بایسنقر میرزا فرزند ملکه گوهرشاد آغا بانی هنر در کتابت ، بازوی پدر در سیاست ، مشکوه، شماره ۸۴-۸۵، ص ۱۹۹-۲۰۷
-         اشپولر،برتولد .(1953)، تاریخ مغول در ایران ،ترجمه میر آفتاب،(1386) تهران : علمی و فرهنگی
-         انصاری یکتا، مریم و احمدی پیام، رضوان.(۱۳۹۳)، «بررسی تطبیقی پوشش زنان تصویر شده در شاهنامۀ بایسنقری و شاه‌طهماسبی»، زن در فرهنگ و هنر، شماره ۴، صص ۵۵۱-۵۳۱
-         آژند، یعقوب .(۱۳۸۷)، مکتب نگارگری هرات، تهران : فرهنگستان هنر
-         آژند، یعقوب .(۱۳۸۶)،کتابت خانه و صورت خانه در مکتب، مجله گلستان هنر ، زمستان، شماره ۱۰،ص ۱۸-۲۳
-         آژند، یعقوب .(۱۳۸۴)، «کارگاه هنری سلطان حسین بایقرا»، نشریه هنرهای زیبا،شماره۱۲، ص 12-19
-         پوپ، آرتور.(1387)، سیر و صور نقاشی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی
-         جکسن، پیتر.(1378) ، تاریخ ایران دوره تیموریان، ترجمه یعقوب آژند، تهران: جامی
-         حافظ ابرو . (1380)، زبده التواریخ ، ج 1،تصحیح سید کمال حاج سید جوادی ، تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
-         حقیقت،عبدالرفیع. (1369)،تاریخ هنرهای ملی و هنرمندان ایرانی از کهن ترین زمان تا پایان دوره قاجار، بی جا، شرکت مولفان و مترجمان ایران
-         دوغلات، حیدر میرزا. (1383) ،تاریخ رشیدی، تصحیح عباس قلی غفاریفرد،تهران: میراث مکتوب
-         دولتشاه سمرقندی. (1338)، تذکرة الشعرا،  تهران: کلاله خاور
-         راوندی،مرتضی. (1382)، تاریخ اجتماعی ایران،ج7،تهران:نگاه
-         رحم خدا ، رقیه .(۱۳۹۵)، «بررسی دستاوردهای علمی در عصر شاهرخ»، مجله تاریخنامه خوارزمی، سال سوم ،ص۱۰۶-۱۱
-         رضانژاد یزدی، الهه، شریعت پناهی ، ماهیار، اسد بیگی، اردشیر. (1396)، « بررسی جایگاه اجتماعی بانوان با تأکید بر پوشش بانوان در نگاره‌های عصر تیموری» مجله پژوهشنامه زنان، شماره 19،ص1-33
-         رهنورد، زهرا. (۱۳۸۶) ، تاریخ هنر در دوره اسلامی: نگارگری، تهران: سمت
-         زکی، محمد حسن. (1338)، تاریخ نقاشی در ایران، مترجم ابوالقاسم سحاب، تهران: چاپ دانش
-         سودآور، ابوالعلاء.(1380) ، هنرهای دربارهای ایران،ترجمه ناهید محمد شمیرانی،تهران:نشر کارنگ
-         شایسته فر، مهناز.(۱۳۸۱) ،تأثیر مذهب بر نگارگری عصر تیموری با تاکید بر عناصر تصویری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پاییز،شماره۲۹-۳۰،ص۱۳۲-۹۳
-         شیرازی،فائقه.(1370)، پوشاک زنانه در دوران تیموریان ، مجله کلک ، شماره 23و24، ص191-198
-         غیبی،مهرآسا. (۱۳۸۷)، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی،تهران: هیرمند
-         فرهانی منفرد،مهدی.(۱۳۸۲) ،پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
-         فیاض انوش، ابوالحسن.(1376) ،هرات دوره تیموری،کیهان فرهنگی، شماره 138،صص18-21
-         قپانداران، وجیهه. (۱۳۸۹)،تاریخ پوشاک ایرانیان (از باستان تا عصر حاضر)، قم: مهر بیکران
-         کاظمی،خدیجه.(1389) ،آرایش و پوشش زنان از عهد مغول تا پایان دوره ی قاجار،تهران:اندیشه زرین
-         کاوسی ، ولی الله .(۱۳۸۷) ،«زمینه‌های توسعه هنر در دوره تیموریان »،آینه خیال،شماره ۲۴،ص۲۷-۱۲
-         کرباسی، کلود، پرهیزگاری، ماری،پریشان‌زاده، پیام.(1384) ،شاهکارهای نگارگری ایران،تهران: موزه هنرهای معاصر
-         کلاویخو،گونزالس.(1337)، سفرنامه کلاویخو،ترجمه مسعود رجب نیا،تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
-         ماچیانی، حسینعلی.(۱۳۸۰) ،طرح و تذهیب، تهران: یساولی
-         مبینی، مهتاب، شافعی، آزاده.(۱۳۹۴)، «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی»، جلوه هنر، شماره ۱۴، ص ۴۵-۶۴
-         مجموعه مینیاتورها و صفحات مذهب شاهنامه فردوسی _نسخه دوره بایسنقری. (۱۳۷۰)، تهران: سروش
-         محمدی، رامونا. (۱۳۶۰)، تاریخ سبک‌شناسی نگارگری و نقاشی ایرانی، تهران: فارسیران
-         موگوئی، داریوش، میرجعفری، حسین، یوسف جمالی، محمد کریم. (۱۳۹۳)، «فعالیت شهرُ سازی تیموریان در شهرهای سمرقند و هرات»، پژوهشنامه تاریخ، شماره ۳۶، ص 140-156
-         ندیم، فرناز. (۱۳۸۶)، «نگاهی به نقوش تزئینی در هنر ایران»، مجله رشد آموزش هنر،شماره ۴، ص ۱۴-۱۹
-          Annemarie Schimmel(1999)،master of persian،l.B.tauris،London-New york،
-          Marie-Rose Segu(1436)y، Miraj nameh، Bibliothegue Nationale،Paris
 
   -www. Davidmus.dk
دوره 1، شماره 1
شهریور 1399
صفحه 105-121
  • تاریخ دریافت: 17 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 18 خرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 03 تیر 1399