جایگاه نمادین نقش درخت در قالی های کرمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد فرش مدیریت و اقتصاد

چکیده

هنرهای تزیینی و ذهنی همواره از دیرباز با نماد و اسطوره همراه بوده و باعث انتقال مفاهیم اسطوره ای از طریق ایجاد نقش به وسیله هنر بوده است. نقش درخت، یکی از این نمادها است که در قالی کرمان جایگاه خوبی به دست آورده است. نقش درخت در قالی کرمان معمولا به دو روش طراحی شده است. طرح اول، نزدیک به طرح درخت های موجود در طبیعت طراحی شده و طرح دوم، از قالب طبیعی بودن دور شده و طرح نمادین به خود گرفته و آن را حفظ کرده است. بدین منظور سوال های اصلی پژوهش عبارتند از: آیا به علت نمادین بودن طرح درختی-سروی در قالی کرمان، تزیینات و فرم بصری درخت، حفظ شده یا تغییراتی در آن به وجود آمده است؟ آیا طرح درختی های آزاد (رئالیسم) در قالی های درختی کرمان در شکل و فرم طبیعی نزدیک به طبیعت طراحی شده است؟ که در این پژوهش سوالاتی این چنین مورد بررسی قرار خواهند گرفت. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی است که به طریق گردآوری اطلاعات کتابخانه ای انجام شده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد، در گروه اول، فرم درخت ها (سرو) انتزاعی و متقارن و به دور از شکل طبیعی درخت در طبیعت است و مفهوم نمادین دارند و به همین علت نمادین بودن شکل آن حفظ شده و در گروه دوم، این فرم درخت ها به طبیعی بودن و یا رئالیسم نزدیک تر شده است و فرم رها و رقصان و غیر متقارن به خود گرفته و معنای نمادین ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Role of Tree in Kerman's Carpets

نویسنده [English]

  • Homa Moosanejad

Master of Art, Freelance Researcher, Kerman

چکیده [English]

 
Abstract
Kerman is one of the famous carpet weaving regions of Iran which has shone in different periods of time. Kerman's carpet possess many symbols and signs, each of them has its own meaning and definition among which this paper focused on the tree symbols that are very scenically worked in Kerman carpet. The role of tree in addition to having a natural and apparent meaning, it has a symbol that has been used especially in the arts of ancient Iran. Thus, tree symbol has gained a prominent place in the design of Kerman carpet. Some of the tree designs that exist in carpet, designed in a very natural appearance and some of them have changed from being natural and have taken on a symbolic design. For this purpose, this paper focused to answer this question that has the role of the tree of life in the Tree-Cypress carpet of Kerman take on a symbolic meaning? Moreover, I tried to respond this query that does the design of realistic trees contain a specific symbolic meaning in the field of carpet design? The research methodology is descriptive-analytical, and the basic data were gathered mostly through the library studies. In this research, five tree models were analyzed, compared with together, and finally divided into two groups. It is worthy to be mentioned that in the first group of symbols the form of the trees (mostly cypress) is designed abstract, symmetrical and far from the natural shape of those trees in the nature. In the second group, the form of trees is closer to their natural shape (realism) since they have been designed unbound, dancing and asymmetrical forms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kerman carpet
  • tree symbols
  • carpet design
  • realism
  • symbolism
آذرپاد، حسن، حشمتی رضوی، فضل الله، (1372)،( فرشنامه ایران)، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
افروغ، محمد،(1388)، «نماد و نشانه شناسی در فرش ایرانی»، (کتاب ماه هنر)،  صص 52-57.
باقری، مهناز، (1389)، (بازتاب اندیشه های دینی نگاره های هخامنشی)، تهران،انتشارات امیرکبیر.
پرهام، سیروس، (1364)، (دستبافته های عشایری و روستایی فارس)، با همکاری سیاوش آزادی، چاپ اول، تهران،جلد2، امیر کبیر.
پرهام، سیروس،(1379)، «نماد»، (فصلنامه فرش دست باف)، شماره 18. صص 40-47.
توماج نیا، جمال الدین، طاووسی، محمود، (1385)، «نقش درخت زندگی در فرش های ترکمنی»، (فصلنامه علمی-پژوهشی گلجام)، شماره چهار و پنج پاییز و زمستان،  صص 11-24.
جاویدان، افسانه، نصیری، محمد جواد، ( 1389)، (قالی ایران)، چاپ اول، تهران، فرهنگسرای میردشتی.
درویش منش، کژال، (1395)، «بررسی نقوش گیاهی مشترک در آثار منقوش حسنلو، زیویه، قلایچی، ربط 2 و ارتباط آنها با هنر آشور»، (نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی)، شماره 2 دوره 21، صص15-26.
زنگی آبادی، فریبا،( 1387)، (سیر تحول نساجی در ایران از آغاز تا کنون)، چاپ اول، تهران، ودیعت.
ژوله، تورج، ( 1384)،( شناخت نمونه هایی از فرش ایران)، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی فرش ایران.
شجاع نوری، نیکو، (1385)، «درخت نقشی بر فرش رویی بر عرش»، (فصلنامه علمی-پژوهشی گلجام)، شماره سه، تابستان، صص 51-66.
شعبانی خطیب، صفر علی، ( 1387)، (فرهنگ نامه تصویری آرایه و نقشه فرش های ایرانی)، چاپ اول، تهران، سپهر اندیشه.
صور اسرافیل، شیرین، (1371)، (سیری در مراحل تحول طراحی فرش)، چاپ اول، تهران، پیکان.
عزیزی یوسفکند، علیرضا، براری، میثم، (1398)، «بازشناسی تطبیقی فرمی و محتوایی استحاله کهن الگوی سه گانه با تاکید بر نقش مایه درخت در فرش ایرانی»، (مطالعات هنر اسلامی)، سال پانزدهم، شماره 36، صص 86-102.
علیمرادی، محمود، آشوری، محمدتقی، (1386)، «درخت در فرش بختیاری»،  (فصلنامه علمی-پژوهشی گلجام)، شماره شش و هفت، بهار و تابستان، صص 11-21.
فربود، فریناز، طاووسی، محمود، (1381)، «بررسی تطبیقی مفهوم نمادین درخت در ایران (با تاکید بر برخی متون ادبی و عرفانی ایران باستان و ایران اسلامی)» ،( فصلنامه تحلیلی پژوهشی مدرس هنر)، دوره اول، شماره دوم، صص 43-54.
میرزایی، کریم، (1383)، «نشانه شناسی در دستبافته های ایرانی»، (دو هفته نامه هنرهای تجسمی تندیس)، شماره ها 26 و 28، صص 10-18..
یساولی، جواد، (1375 )، (مقدمه ای بر شناخت قالی ایران، چاپ دوم)، تهران، فرهنگسرای یساولی.
دوره 1، شماره 2
اسفند 1399
صفحه 5-21
  • تاریخ دریافت: 15 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 19 تیر 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 تیر 1400