نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم ظهوریان ¹
• مریم عظیمی نژاد ²

¹ استادیار گروه باستان شناسی. دانشکده هنر دانشگاه بیرجند

² دانشجوی دکتری. دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران

چکیده

یکی از نقوشی که دارای معنا و مفهومی انتزاعی بر روی آثار تمدن‌های کهن است نماد مار در اشکال مختلف است که باگذشت قرن‌ها بار دیگر بر روی قالی‌های اسلامی نمود یافته است. مشهود است که در گذر زمان با تغییر فرهنگ‌ها، مذاهب، سیاست‌ها و... به‌تناسب آن نیز معنا و مفهوم نمادها دچار تحول گردیده و در هر زمان با توجه به بسترهای تاریخی خود معنا می‌یابند. بنابراین نماد مار نیز همچون دیگر نمادها در دوره‌های مختلف همچون پیش‌ازتاریخ، تاریخی و اسلامی مکرراً با مفاهیم متفاوتی تجلی‌یافته است؛ گاه با نقشی مثبت و گاه با نقشی منفی، به‌گونه‌ای که در دوره پیش‌ازتاریخ و عیلامی با نقشی مثبت و ایزد‌گونه ظاهر می‌شود، با ورود دین زرتشت با نقشی منفی ترسیم شده و در دین میترایی بار دیگر با ظاهری مثبت تجلی می‌یابد. این روند تغییر معنایی را تا دوره اسلامی شاهد هستیم. آنچه در این پژوهش مطرح است آن است که در اسلام همچون ادیان مسیح و یهود، مار موجودی منفی تصور می‌شود. بنابراین چگونه می‌توان استفاده این نقش در قالی‌های اسلامی و انطباق آن با باور مذهبی اسلامی را معنا بخشید؟ بر این اساس در این مقاله سعی شده با روش تحلیلی- تطبیقی به بررسی و مطالعه آثار به‌جای مانده از دوران تاریخی و همچنین متون کلاسیک فارسی – اسلامی و قرآن کریم پرداخته تا به درک و شناختی درست از معنا و مفهوم نماد مار در قالی‌های اسلامی و چگونگی پذیرش این نقش‌مایه در بافت مذهبی اسلامی دست‌یابیم.

کلیدواژه‌ها

• قالی
• مار
• پیش‌ازتاریخ
• تاریخی
• اندیشه اسلامی

عنوان مقاله [English]

The epistemology of the role of the "snake" in Iranian carpets Looking at the idea of ​​Islamic cosmology

نویسندگان [English]

• Maryam Zohouriyan ¹
• Maryam Aziminezhad ²

¹ Assistant Professor, Department of Archeology, Faculty of art, University of Birjand

² PhD student in Art Research, Tarbiat Modares University

چکیده [English]

 
Abstract:
Woven patterns in the context and context of Iranian carpet are symbolic and visual language elements are beyond the decorative role and are hidden in the meaning of the concept because Iranian weavers based on their beliefs and aspirations, and on the carpets He writes. In the meantime, one of the drawings that have an abstract and very common conception of the effects of ancient civilizations is the symbol of the snake in various forms, which has been seen over the centuries over Islamic rugs. But what matters is that over time, with the changing of cultures, religions, policies, and so on, the meaning of the symbols has evolved and, at any given time, according to their historical context, meaning Get it. Therefore, the symbol of the snake is repeatedly expressed in different periods of time, such as prehistoric, historical, and Islamic, with different meanings; sometimes a lullaby of positive and sometimes a negative role in a manner pre-historic and Elamite with a role Positive and goddess species, but with the arrival of Zoroastrianism, it is depicted with a negative role, but once again it manifests itself positively in the religion of Mithra's, and this process has witnessed a change of meaning up to the Islamic period. But what has been suggested in this study is that in the religion of Islam, as the religion of Jesus Christ and Jews, a snake is thought to be negative, so how can this role be used in Islamic rugs and its adaptation to the religious belief of Islam is the nature and meaning. forgave? Accordingly, in this article, we tried to study the works of the remnants of the past as well as the Persian-Islamic classical texts and the Holy Quran through an analytical-comparative method to understand the meaning and meaning of the symbol of the snake in the carpets Islam and how to accept this element in the Islamic religious context.

کلیدواژه‌ها [English]

• Carpet
• snake
• prehistoric
• historical
• Islamic thought